Landgoed van Schothorst

Lunteren

In het jaar 1898 nam de Algemene Vergadering van de Bond van Nederlandse Onderwijzers het besluit een Herstellingsoord voor Onderwijzers te stichten. De keuze voor Lunteren als vestigingsplaats kwam mede voort uit: de hoge ligging, de rustige omgeving, de nabijheid van een station, voldoende wandelterrein , het dennenbos in de onmiddellijke nabijheid, waar de zogenaamde lighallen geplaatst konden worden, en de schenking van de gronden.

De gronden werden geschonken door de heren Dinger, Van den Ham en de erven van de heer A. van Schothorst. De erven van laatstgenoemde schonken in totaal 1,87 hectare grond aan het Herstellingsoord, het grootste gedeelte van het huidige complex.

Op 30 juni 1900 werd het Herstellingsoord als sanatorium en tuin geopend en in gebruik genomen. Vanaf de start tot 1931 was de Lunterse huisarts W.C. Kimmijser aan het oord verbonden. Hij was zeer actief betrokken bij het herstellingsoordwerk. De waardering voor zijn nauwe verbondenheid is vereeuwigd door middel van een plaquette in het waterbassin in de tuin van het huidige landgoed.

Op 29 februari 1932 brandde het gebouw in zijn geheel af. De jonge architect Jan Grijpma uit Oosterbeek viel de eer te beurt om een nieuw herstellingsoord te ontwerpen. Zijn opdracht luidde ‘een gebouw neer te zetten met de uitstraling van een rustig en vredig tehuis, waar men zich als in een gezin voelt opgenomen’.

Het nieuwe herstellingsoord werd volgens de bouwstijl van de Delftse School gerealiseerd, waarbij vooral de wens van de nieuwe dokter, de heer Gerritzen, om de beide vleugels niet loodrecht, maar schuin op het gebouw te plaatsen, werd ingepast. Dit zodat nagenoeg alle patiëntenkamers een maximaal aan zonlicht konden ontvangen. In samenspraak met de architect Jan Grijpma ontwierpen de tuinarchitecten J.W.M. Sluiter en J.P. Fokker de tuinaanleg in Architectonische Tuinstijl binnen de oudere landschappelijke aanleg.
Tijdens de oorlogsjaren heeft de directie van het herstellingsoord er alles aan gedaan om de Duitse bezetter buiten het terrein te houden. Op de voor- en achtergevel werden vier grote rode kruizen geschilderd, zodat het herstellingsoord als hospitaal aangemerkt zou worden. Uiteindelijk is het niet gelukt om de bezetter de toegang te weigeren en werd het herstellingsoord alsnog bezet. De sporen van de kruizen zijn nu nog op de gevels zichtbaar.

De eerste uitbreiding van het herstellingsoord vond plaats 1958. Dankzij een legaat van een oud patiënte, mevrouw Hempenius, werd een nieuwe vleugel in gebruik genomen voor actieve en passieve recreatie. De nieuwe vleugel werd vernoemd naar de legaatschenkster en ging dus de naam Hempeniusvleugel voeren. Na deze eerste uitbreiding volgden er nog meer. Zo werd in 1978 de keuken vergroot en in 1980 werd er een administratievleugel aan gebouwd. In 1983 werden de zijvleugels uitgebouwd en als laatste werd in 1985 de eetzaal uitgebreid. Al deze wijzigingen hebben het gebouw gevormd tot wat het op dit moment is.

Het herstellingsoord is altijd het eigendom geweest van de Bond van Nederlandse Onderwijzers, totdat de stichting Mens en Samenleving het op 1 januari 1973 overnam. De laatste jaren heeft het dienstgedaan als centrum voor psychotherapie De Gelderse Roos, dat later de naam Pro Persona ging dragen. Het herstellingsoord bleef echter eigendom van de Stichting Mens en Samenleving (inmiddels de Stichting Allegoeds), die eind 2012 haar eigendom overdroeg aan De Bunte Projecten BV uit Ede. De eerste contouren van een landgoed in wording.

Het rijksmonumentale complex is inmiddels ontwikkeld naar een prachtige woonomgeving in een luxe monumentale setting. ‘Exclusief Monumentaal Wonen’, in een bosrijke omgeving, nabij vele voorzieningen. Zo kan het Landgoed Van Schothorst het beste worden omschreven. Exclusief, omdat er geen vergelijkbaar complex is in Nederland. Maar ook omdat de grote privé-buitenruimten veel privacy bieden en het afwerkingsniveau van de woningen bijzonder hoog is. De locatie ligt in een bosrijke omgeving. En niet in de laatste plaats maakt de rijke historie van het totale complex het landgoed tot een unicum.

Juist de cultuurhistorische waarde van het Landgoed Van Schothorst heeft ervoor gezorgd dat het complex sinds 2002 door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is aangemerkt als een rijksmonument. Naast het hoofdgebouw met sculpturen zijn ook de tuinaanleg, de fruitkelder en de drie lighallen als rijksmonumentaal bestempeld.